(El Greco) – Δομήνικος Θεοτοκόπουλος

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε το 1541 στο Ηράκλειο της Κρήτης.

Η Κρήτη τότε ήταν υπό Ενετική κατοχή, το δε Ηράκλειο ονομαζόταν Κάντια και ήταν η πρωτεύουσα του νησιού. Τα μέλη της οικογένειας του Δομήνικου, ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι και ο πατέρας του, Γεώργιος, είχε ως επάγγελμα την κατασκευή παραθυρόφυλλων. Η οικονομική κατάσταση της οικογένειας επέτρεψε στον Δομήνικο, που από μικρή ηλικία είχε παρουσιάσει καλλιτεχνικές τάσεις, να μαθητεύσει στο εργαστήριο του Γεωργίου Κλόντζα. Κοντά στον Κλόντζα καλλιέργησε το ταλέντο του και ζωγράφισε πίνακες με θέματα από την Χριστιανική πίστη.Σε ηλικία 26 ετών, το 1567, έφυγε από την Κρήτη και εγκαταστάθηκε στην Βενετία. Στην πόλη των Δόγηδων, γνωρίζεται και δουλεύει με σημαντικούς ζωγράφους μέσω της επαφής του με το εργαστήριο του Τιτσιάνο. Το «Δομήνικος» έγινε «Μένεγο» από τις αρχές της εγκατάστασης του στην πόλη. Τα έργα που ζωγράφισε στην Βενετία, αν και εξακολουθούσαν να απεικονίζουν θρησκευτικά θέματα, απομακρύνονταν σιγά σιγά από τις βυζαντινές επιρροές του ζωγράφου και οδηγούνταν προς την βενετική τεχνοτροπία. Την ίδια περίοδο, ο Θεοτοκόπουλος άρχισε να χρησιμοποιεί λάδι στους πίνακες του εγκαταλείποντας την τέμπερα που χρησιμοποιούσε στην Κρήτη. Στην Βενετία εκτός από πολλές γνωριμίες έκανε και ορισμένες πωλήσεις έργων του.

Μετά την πόλη με τα κανάλια, ακολούθησε η Πάρμα, η Φλωρεντία και τελικά η Ρώμη στην οποία εγκαταστάθηκε το 1570. Ο Δομήνικος ήταν πλέον 29 ετών και ανάμεσα στους ανθρώπους που γνώρισε στην αιώνια πόλη, ήταν και ο καρδινάλιος Φαρνέζε. Έξι χρόνια παρέμεινε στην Ρώμη ζωγραφίζοντας και μελετώντας έργα συναδέλφων του μεταξύ των οποίων και αυτά του Μιχαήλ Άγγελου. Στο πρόσωπο του Μιχαήλ Άγγελου, ο Θεοτοκόπουλος, αναγνωρίζει έναν ικανότατο αρχιτέκτονα και γλύπτη αλλά ταυτόχρονα και έναν απαράδεκτο ζωγράφο. Την άποψη του αυτή, εξέφρασε και μπροστά στον Πάπα Γρηγόριο τον 13ο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να χάσει την εύνοια που του πρόσφερε ο Καρδινάλιος Φαρνέζε.

Πιθανότατα, το 1576, φεύγοντας από την Ρώμη να επέστρεψε για λίγο στην Βενετία. Επιβεβαιωμένο είναι πάντως ότι το 1577, ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, βρισκόταν στην Ισπανική πόλη Τολέδο. Στην Ισπανία χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο «Ελ Γκρέκο», με το οποίο θα γίνει τελικά γνωστός σε όλο τον κόσμο. Αυτό όμως είναι κάτι που δεν έχει γίνει ακόμα. Προς το παρόν, ο Ελ Γκρέκο είναι ένας Έλληνας ζωγράφος που μόλις έχει φτάσει στο Τολέδο. Στην πόλη αυτή αναλαμβάνει να ζωγραφίσει έξι παραστάσεις που θα αποτελέσουν την τοιχογραφία πίσω από την Αγία Τράπεζα της εκκλησίας του Σάντο Δομίνγο ελ Αντίγουο.

Ένα χρόνο αργότερα, το 1578, γεννιέται ο καρπός του έρωτα του με την Χερόνιμα δε λας Κουέμπας. Ο γιος του, που θα λάβει το όνομα Χόρχε, θα μεγαλώσει με μοναδικό γονέα τον Ελ Γκρέκο, αφού η Χερόνιμα απεβίωσε μετά την γέννηση του.

Το 1579 ο βασιλιάς της Ισπανίας, Φίλιππος ο 2ος, επισκέπτεται το Τολέδο και γνωρίζεται με τον ζωγράφο του οποίου η φήμη εξαπλώνεται σιγά σιγά σε ολόκληρη την χώρα. Ο Φίλιππος ανέθεσε στον Ελ Γκρέκο να ζωγραφίσει ένα πίνακα που θα απεικονίζει το μαρτύριο του Αγίου Μαυρικίου και θα κοσμήσει το παρεκκλήσι του Αγίου στην εκκλησία της μονής Εσκοριάλ. Ο Ελ Γκρέκο τελείωσε αυτόν τον πίνακα το 1582, αλλά επειδή δεν άρεσε στον βασιλιά, δεν τοποθετήθηκε στην θέση για την οποία προοριζόταν.

Η φήμη του ωστόσο αυξάνει συνεχώς. Εκτός από την ζωγραφική, ασχολείται με την αρχιτεκτονική και την γλυπτική, ενώ οι παραγγελίες για έργα του αυξάνονται με τέτοιο ρυθμό που τον υποχρεώνουν να προσλάβει βοηθούς. Παράλληλα με τα θρησκευτικά θέματα αρχίζει να αποτυπώνει στον καμβά και προσωπογραφίες, με ελάχιστες από αυτές να απεικονίζουν γυναίκες. Έχει γίνει πλέον αποδεκτός στην κοινωνία του Τολέδο, της οποίας γίνεται επίσημα πολίτης το 1600. Μετά την πολιτογράφηση του, άφησε το σπίτι των τριών δωματίων που κατοικούσε ως τότε και μετακόμισε σε ένα οίκημα με είκοσι τέσσερα δωμάτια.

Η τεχνική του συνεχώς εξελίσσεται και ωριμάζει. Τα έργα του πλέον χαρακτηρίζονται από μια εκφραστική δύναμη ενώ πολλές φορές μεταφέρει τα χρώματα στον καμβά με βρεγμένα πανιά ή τα δάκτυλα του. Εντωμεταξύ ο γιος του έχει μεγαλώσει και έχει γίνει ο βασικός συνεργάτης του Ελ Γκρέκο. Ο τρόπος που ζωγραφίζει αρκετές φορές δεν αρέσει στους παραγγελιοδόχους του, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να πάρει την αμοιβή που του αξίζει και να καταφεύγει στα δικαστήρια.
Έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του μαζί με την οικογένεια του γιου του και μην σταματώντας να εργάζεται ούτε στιγμή. Απεβίωσε στις 7 Απριλίου του 1614. Μετά τον θάνατο του, το έργο του δέχτηκε πλήθος αρνητικών σχολίων, κυρίως επειδή ο Ελ Γκρέκο δεν ήταν Ισπανικής καταγωγής. Τελικά βρέθηκε η λύση. Βάση της πολιτογράφησης του το 1600, θεωρήθηκε Ισπανός και ως δια μαγείας τα σχόλια έγιναν πλέον κολακευτικά. Το μεγαλειώδες έργο του Ελ Γκρέκο, όμως, δεν υπόκειται σε κράτη και υπηκοότητες. Είναι παγκόσμιο και πρέπει να κάνει περήφανους όλους τους ανθρώπους.

Off the record, που λένε και οι δημοσιογράφοι, εμάς τους Έλληνες μπορεί να μας κάνει λίγο παραπάνω υπερήφανους, γιατί ο ζωγράφος ήταν συμπατριώτης μας. Πώς να το κάνουμε. Θεοτοκόπουλος λεγόταν ο άνθρωπος και ήταν από την Κρήτη, ότι και να λένε τα συμπαθή κατά τα άλλα τέκνα της Ιβηρικής χερσονήσου.

Στις 24 Οκτωβρίου του 2007 έγινε η πρεμιέρα της ταινίας «Ελ Γκρέκο» (El Greco) η οποία παρουσιάζει την ζωή του μεγάλου καλλιτέχνη. Μια υπερπαραγωγή της audiovisual σε σκηνοθεσία του Γιάννη Σμαραγδή επενδεδυμένη με μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Στην ταινία αυτή παίζουν οι ηθοποιοί: Nick Ashdon, Juan Diego Botto, Laia Marull, Λάκης Λαζόπουλος, Δήμητρα Ματσούκα, Σωτήρης Μουστάκας, Ντίνα Κώνστα, Γιώργος Χριστοδούλου, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Γιώργος Χαραλαμπίδης, Θοδωρής Ζουμπουλίδης, Λήδα Πρωτοψάλτη, Κατερίνα Χέλμη και άλλοι.