Φειδίας

Ο Φειδίας (περ. 490 π.Χ. - 430 π.Χ.) ήταν Έλληνας γλύπτης, ζωγράφος και αρχιτέκτονας, ο οποίος έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ. και θεωρείται ευρέως ως ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες της Κλασικής εποχής. Το Άγαλμα του Ολυμπίου Διός στην Ολυμπία, το οποίο φιλοτέχνησε ο Φειδίας, ήταν ένα από τα Επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ο Φειδίας σχεδίασε επίσης τα αγάλματα της θεάς Αθηνάς που βρίσκονταν στην Ακρόπολη των Αθηνών, δηλαδή την Αθηνά Παρθένο, που βρισκόταν μέσα στον Παρθενώνα, και την Αθηνά Προμάχο, ένα κολοσσιαίο χάλκινο άγαλμα που βρισκόταν ανάμεσα στο Ερεχθείο και τα Προπύλαια.Η ζωή και το έργο του

Ο Φειδίας γεννήθηκε στην Αθήνα στο τέλος του 5ου αιώνα π.Χ. και ήταν γιος του Χαρμίδη. Γεννημένος από εύπορους γονείς και προικισμένος με πρώιμο ταλέντο αρχικά ασχολήθηκε με τη ζωγραφική και νωρίς στράφηκε στη γλυπτική, μαθητεύοντας κοντά στον Αθηναίο γλύπτη Ηγία και τον Αργείο Αγελάδα. Δεν αποκλείεται να σύχναζε επίσης στο εργαστήριο του γλύπτη Ευήνορα, πατέρα του φίλου του ζωγράφου Παράσσιου. Η δράση του αρχίζει γύρω στο 465 π.Χ. όταν στην πολιτική σκηνή της Αθήνας επικρατεί ο Κίμων, γιος του νικητή στη Μάχη του Μαραθώνα Μιλτιάδη. Τα πρώτα έργα του Φειδία ήταν αφιερωμένα εις μνήμην της νίκης των Ελλήνων στον Μαραθώνα εναντίον των Περσών. Στους Δελφούς ο Φειδίας ανήγειρε ένα γλυπτικό σύμπλεγμα από ορείχαλκο, που περιελάμβανε τα αγάλματα του Απόλλωνα και της Αθηνάς, μερικών άλλων ηρώων μαχητών και του στρατηγού Μιλτιάδη. Αργότερα κατασκεύασε τη χάλκινη Αθηνά Προμάχο που ήταν ανάθημα της Αθήνας στην Ακρόπολη από τα λάφυρα της νίκης. Το άγαλμα είχε ύψος 8-9 μέτρα και όπως αναφέρει ο περιηγητής του 2ου αιώνα μ.Χ. Παυσανίας, η αιχμή του δόρατος και η κορυφή του λοφίου από το κράνος της ήταν ορατά από το Σούνιο. Ήταν στημένο μεταξύ Προπυλαίων και Ερεχθείου, όπου διατηρείται η θεμελίωση του βάθρου.


Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Φειδίας πέθανε στη φυλακή, ενώ σύμφωνα με το χρονικογράφο του 4ου αιώνα π.Χ. Φιλόχωρο, μετά την ολοκλήρωση της Παρθένου ο Φειδίας εγκατέλειψε για πάντα την Αθήνα για να αποφύγει την καταδίκη και πήγε στην Ολυμπία. Το εργαστήριό του βρισκόταν στην Άλτη. Εκεί, με τους τεχνίτες του εργαστηρίου του και συνεργάτη το γλύπτη Κολώτη, φιλοτέχνησε το κολοσσικό χρυσελεφάντινο λατρευτικό άγαλμα του Διός, ύψους 11 μ., το διασημότερο έργο του στην αρχαιότητα, ώστε περιελήφθη στα επτά θαύματα του κόσμου. Για το άγαλμα του Διός δεν σώζεται κανένα στοιχείο εκτός από μερικές μικρές παραστάσεις σε νομίσματα της Ηλείας, που δίνουν μία γενική μόνο ιδέα της στάσεως και του σχήματος της κεφαλής. Ο θεός ήταν καθισμένος σε θρόνο με σκήπτρο στο αριστερό του χέρι και Νίκη στο δεξί. Στα σανδάλια του αναγραφόταν η επιγραφή "Φειδίας Χαρμίδου υιός μ' εποίησε Αθηναίος". Τα γυμνά μέρη του σώματος ήταν από ελεφαντόδοντο ενώ τα ενδύματα ήταν από χρυσάφι. Ο θρόνος έφερε πλουσιώτατο γλυπτικό διάκοσμο καθώς ήταν από χρυσό, ελεφαντόδοντο, έβενο και πολύτιμους λίθους. Δυστυχώς όμως και εδώ τον Φειδία τον κυνήγησε η ίδια μοίρα, αφού ξανά κατηγορήθηκε για κατάχρηση και κλοπή χρυσού και φυλακίστηκε ως το θάνατό του.

Το 1958, στη χριστιανική βασιλική που κτίστηκε στη θέση του εργαστηρίου του Φειδία, οι ανασκαφές έφεραν στο φως εργαλεία, θραύσματα από ελεφαντόδοντο, πήλινα καλούπια και λοιπό εξοπλισμό χύτευσης, καθώς και αγγείο με χαραγμένο το όνομα του Φειδία.


Άλλα έργα του Φειδία

Δυστυχώς τα θαυμαστότερα έργα του Φειδία έχουν καταστραφεί ή χαθεί. Υπάρχουν πολλά ρωμαϊκά αντίγραφα που είναι γνωστό ότι είναι πιστά στα πρωτότυπα. Αυτό δεν είναι κάτι ασυνήθιστο. Πολλά κλασικά ελληνικά έργα ζωγραφικής και γλυπτικής έχουν καταστραφεί αλλά έχουν διασωθεί ρωμαϊκά αντίγραφα και σημειώσεις που αναφέρονται σ' αυτά, όπως π.χ. ο ιστορικός και βιογράφος Πλούταρχος που περιγράφει λεπτομερώς τα αριστουργήματα του Φειδία.
Τα σημαντικότερα, πλην των προαναφερόμενων, έργα του Φειδία είναι:
Χάλκινο "σύνταγμα" Αθηναίων ηρώων, Αθηνάς, Απόλλωνα και Μιλτιάδη, αφιέρωμα από τα λάφυρα του Μαραθώνα στους Δελφούς.
Χρυσελεφάντινη Αθηνά στην Πελλήνη Αχαΐας, από τα πρωιμότερα έργα του.
Επίχρυσο ακρόλιθο άγαλμα της Αθηνάς Αρείας στις Πλαταιές από τα λάφυρα του Μαραθώνα.
Χάλκινη Αθηνά Λιμνία, ανάθημα των Αθηναίων κληρούχων της Λήμνου στην Ακρόπολη (451-445 π.Χ.).
Χάλκινος Απόλλων Παρνόπιος (δηλ. ακριδοκτόνος) μπροστά στον Παρθενώνα.
Αφροδίτη Ουρανία από παριανό μάρμαρο στην Αγορά.
Χρυσελεφάντινη Ουρανία Αφροδίτη στην Ήλιδα.
Χρυσελεφάντινη Αθηνά στην Ήλιδα.
Χάλκινο άγαλμα πληγωμένης Αμαζόνας στο ιερό της Αρτέμιδος στην Έφεσο.
 

Share