Ευριπίδης

Ένας από τους μεγάλους τραγικούς ποιητές της αρχαίας Ελλάδος. Σύμφωνα με πληροφορία που επικράτησε, γεννήθηκε στο 40 π.Χ. στη Σαλαμίνα και, μάλιστα, την ίδια μέρα που κατατροπώθηκε ο στόλος του Ξέρξη. Το πιθανότερο όμως είναι ότι γεννήθηκε στα 485)4, όπως μαρτυρεί, το λεγόμενο Πάριο μάρμαρο. Σύμφωνα με αυτό, ήταν υιός του Μνησάρχου, από τον αττικό δήμο Φλύας (σημερινό Χαλάνδρι). Πολλοί από τους αρχαίους υποστήριζαν ότι ο Ευριπίδης δεν καταγόταν από αριστοκρατικό γένος, η δε μητέρα του Κλειτώ συχνά γινόταν στόχος σκωμμάτων από τους κωμικούς ποιητές, επειδή ασκούσε το ταπεινό επάγγελμα της λαχανοπώλιδος. Ωστόσο άλλες πηγές αποδεικνύουν πως η γενιά του Ευριπίδη, όπως και των δύο παλαιότερων συναδέλφων του, Αισχύλου και Σοφοκλή, ήταν επίσης ευγενής. Ο πατέρας του είχε σημαντική κτηματική περιουσία στη Σαλαμίνα, την οποία μάλιστα ο υιός εξυμνεί σε κάποιο από τα έργα του.Ο Ευριπίδης έλαβε επιμελημένη μόρφωση, όπως δείχνουν τα πνευματικά προϊόντα του. Νεαρός, έλαβε μέρος σε εορτές, στη γενέτειρά του, σαν ορχηστής και πυρφόρος του Απόλλωνα, και διακρινόταν στην πάλη και στην πυγμαχία. Γρήγορα όμως άφησε τις σωματικές ασκήσεις και επιδόθηκε στις πνευματικές ασχολίες. Από φύση του θεωρητικός, και ρέποντας προς τη φιλοσοφία, μελέτησε τα συγγράμματα των παλαιότερων φιλοσόφων, και παρακολουθούσε τη διδασκαλία των συγχρόνων του, Αναξαγόρα, Προφίκου, Πρωταγόρα. Σύχναζε στον κύκλο του Σωκράτη, ο οποίος, αναφέρεται, μολονότι σπανιότατα πήγαινε στο θέατρο, του άρεσε να παρακολουθεί τα έργα του Ευριπίδη, κάθε φορά που αυτός πρωτοπαρουσίαζε ένα νέο έργο του.

Είναι φυσικό να άσκησε μεγάλη επίδραση τον Ευριπίδη η συναναστροφή του με τους σοφούς, στους οποίους όχι λίγα οφείλει η ανάπτυξη της διάνοιάς του. Είχε, λέγεται, πλούσια βιβλιοθήκη, ήταν μελετηρός, και αυτό συνάγεται και από τη γνώση που πλούσια είναι διαχυμένη σε όλα τα έργα του. Από αυτά φαίνεται, επίσης, πως αν ο Ευριπίδης απείχε από την ενεργό πολιτική, πρόσεχε όμως και παρακολουθούσε τα πολιτικά ζητήματα της ημέρας και είχε μέγιστο ζήλο να διδάξει τις υγιείς πολιτικές θεωρίες του.

Ο Ευριπίδης αποδοκίμαζε την οχλοκρατία, καταφερόταν όμως και κατά της ολιγαρχίας και των εκπροσώπων την, των πλουσίων και, γενικά, των αλαζόνων και των σκληρών, και προτιμούσε να επικρατήσει η μέση τάξη των πολιτών, τους οποίους θεωρεί σωτήρες της πόλεως και σταθερούς φύλακες της τάξεως. Η φιλοπατρία του είναι φλογερή και ενθουσιαστική, γι’ αυτήν τον εγκωμιάζει ο ρήτων Λυκούργος, ο οποίος και διέσωσε μερικούς στίχους του ποιητού, που μαρτυρούν την πίστη του και την αγάπη του προς τη πατρίδα:

Ώ πατρίς είθε πάντες, οι ναίουσί σε,
ούτω φιλοΐεν ως εγώ και ‘ραδίως
οικοΐμεν αν σε κ’ ουδέν αν πάρχοις κακόν

Επί πλέον, ο Ευρυπίδης δεν αφήνει καμία ευκαιρία, για να καυτηριάσει τους εχθρούς της πατρίδας, τους Λακεδαιμόνιους. Στον οικογενειακό του βίο είχε ατυχήματα, αν και όσα οι κωμωδοποιοί παρέδωσαν στη δημοσιότητα, δεν είναι και πολύ αξιόπιστα. Λέγεται ότι η γυναίκα του Μελιτώ τον απατούσε. Είχε τρεις υιούς, ο δε τρίτος, Ευριπίδης επίσης στο όνομα, παρουσίασε δράματα του πατέρα του, ύστερα από το θάνατό του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στην Αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας Αρχέλαου, που όντας φιλόμουσος, προσκαλούσε στην Πέλλα πολλούς ποιητές, λογίους και καλλιτέχνες, για να λαμπρύνει τη βασιλεία του.

Για να τιμήσει το βασιλικό αυτό προστάτη, ο Ευριπίδης, έγραψε την τραγωδία «Αρχέλαος», όπου εγκωμιάζει τον ηρακλείδη, σαν ιδρυτή της Μακεδονικής δυναστείας. Ακόμα και οι «Βάκχες» του, λέγεται, γράφτηκαν για να παιχθούν στο θέατρο του Αρχέλαου. Το φθινόπωρο του 407, ο μέγας τραγικός πέθανε στη Μακεδονία και ετάφη εκεί.

Λέγεται, ότι τον κατασπάραξαν άγρια σκυλιά, αλλά αυτό μπορεί και να είναι φανταστικό. Ο τάφος του, κοντά στην Αμφίπολη, έγινε προσκυνητήριο των Αθηναίων θαυμαστών του, κοντά δε στην Αθήνα, προς τιμήν του, ανεγέρθηκε κενοτάφιο, με το εξής επίγραμμα:

Μνήμα μεν Ελλάς άπασα Ευριπίδου• δ’ ισχύει
Γη Μακεφών η γάρ δέξατο τέρμα βίου•
Πατρίς δ’ Ελλάδος Ελλάς, Αθήναι• πλαίστα δε Μούσαις
Τέρψας, εκ πολλών και τον έπαινον έχει.

Αργότερα, με πρόταση του ρήτορος Λυκούργου, στήθηκε στο θέατρο Διονύσου ο χάλκινος ανδριάντας του. Κατά την παράδοση, ο Ευριπίδης ήταν σκυθρωπός, σκεπτικός και σπάνια γελούσε. Είχε, δηλαδή, την αυστηρή φυσιογνωμία πιο πολύ ενός λεπτολόγου ηθικολόγου, παρά τη δημιουργική ευθυμία του θεόπνευστου ποιητή.

Ο Ευριπίδης, εκτός από ένα επινίκιο που έγραψε για τον Αλκιβιάδη, όταν είχε νικήσει σε αρματοδρομίες, και μια ελεγεία για τους Αθηναίους που έπεσαν στις Συρακούσες, στην καταστρεπτική εκείνη εκστρατεία, (415 – 413 π.Χ.), έγραψε 92 δράματα και 3 τετραλογίες, από τις οποίες, ελάχιστες διασώθηκαν. Στο πίσω μέρος του ανδριάντα, που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου, και ο Ευριπίδης παρίσταται καθήμενος, αναγράφονται με αλφαβητική σειρά 37 δράματά του μέχρι του «Ορέστη». Σε μας έφθασαν μόνο 19, ανάμεσα στα οποία και ένα σατυρικό, ο «Κύκλωψ».

Ο Ευριπίδης, σαν νεωτεριστής, προκαλούσε συχνά τις επιφυλάξεις των καθιερωμένων, των κριτών και των συντηρητικών. Η νεολαία όμως τον υπεραγαπούσε και τον αποκαλούσε σοφότατο.

Share